Năm ánh sáng, khi nói đến khoảng cách của những ngôi sao khác Mặt Trời trên bầu trời, người ta không dùng đơn vị dặm hay km. Nó là thứ di chuyển nhanh nhất trong vũ trụ, nó đi với tốc độ 300 ngàn cây số mỗi giây – rất nhanh. Nếu bạn có thể đi được với vận tốc ánh sáng, thì bạn chỉ mất 1 giây để có thể đi vòng quanh xích đạo Trái Đất đến 7,5 lần.
Năm ánh sáng là gì?
Là quãng đường ánh sáng đi được trong thời gian 1 năm. Một năm ánh sáng bằng 9.460.528.400.000km (9,5 ngàn tỷ km), tức là 5.878.499.810.000 dặm.
Một giây ánh sáng là khoảng cách mà ánh sáng đi được trong một giây – tức là gấp 7,5 lần khoảng cách xích đạo Trái Đất. Còn một năm là khoảng cách mà ánh sáng đi được trong một năm, nó bao xa vậy?
Bạn hãy lấy số khoảng cách trong một giây nhân cho 31.556.926 – tức là số giây trong một năm, kết quả là 9,4605284 × 10 lũy thừa 12 cây số, tức khoảng 9,5 ngàn tỷ km.
Bản đồ 3 chiều vị trí các ngôi sao nằm trong bán kính 12,5 năm ánh sáng tính từ Mặt Trời
Số thì lớn thật đấy, nhưng rất khó để hình dung con số này lớn đến cỡ nào. Vào thế kỷ 20, nhà thiên văn Robert Burnham – tác giả của quyển Cẩm nang Thiên thể Burnham (Burnham’s Celestial Handbook) đã nghĩ ra cách mô tả dễ hiểu khoảng cách của một năm ánh sáng. Ông đã nén Năm ánh sáng xuống còn Đơn vị thiên văn – khoảng cách giữa Trái Đất và Mặt Trời, khoảng cách này vào khoảng 150 triệu km – tương đương với 8 phút ánh sáng.
Tại sao dùng Năm ánh sáng là thước đo trong vũ trụ?
Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường dùng đơn vị đo là cm, km,… để tính toán độ dài. Ví dụ, một tấm kinh thuỷ tinh có độ dày là 1 cm, chiều cao của một người là 1,8 m, khoảng cách giữa 2 thảnh phố là 1000 km…
Trong thiên văn học, người ta cũng dùng mét để làm đơn vị đo. Ví dụ. chúng ta thường nói bán kính xích đạo của Trái Đất là 6.378 km, đường kính của Mặt Trăng là 3.474 km hay Mặt Trăng cách Trái Đất 384.403 km…
Thực tế là đơn vị đo lường của vũ trụ
Nhưng nếu dùng đơn vị km để biểu thị khoảng cách giữa các vì sao với nhau thì không thuận tiện lắm, so với khoảng cách đó thì đơn vị này “chẳng thấm vào đâu”.
Ví dụ, khoảng cách từ hành tinh gần chúng ta nhất – Sao Thủy đến Trái Đất là 40.000 tỉ km. Bạn thấy đấy, đó là hành tinh gần chúng ta nhất mà có khoảng cách không hề nhỏ, vậy còn những vì sao khác xa hơn, chúng ta vẫn phải sử dụng đơn vị đó để biểu thị chăng?
Mặt khác, người ta phát hiện tốc độ ánh sáng rất lớn, mỗi giây ánh sáng có thể đi được 30 vạn km (con số chính xác là 299.792.458 km), và quãng đường của 1 năm ánh sáng khoảng 1 vạn tỉ km, chính xác là 9.460,5 tỉ km. Vậy có thể dùng quãng đường đi của ánh sáng để làm đơn vị tính khoảng cách giữa các thiên thể được không? Đó là một gợi ý rất quan trọng.
Dùng năm ánh sáng để tính cự ly giữa các thiên thể
Ngày nay các nhà thiên văn học đã dùng cách tính đó để tính cự ly giữa các thiên thể, năm sáng đã trở thành một đơn vị cơ bản trong thiên văn học. Nếu dùng để biểu thị khoảng cách của ngôi sao lân cận đối với chúng ta thì đó là 4,22N. Sao Ngưu Lang cách chúng ta 16 năm ánh sáng, sao Chức Nữ là 26,3N. Chòm sao Tiên Nữ nằm ngoài hệ Ngân hà cách chúng ta khoảng 220 vạn N.
Trong thiên văn học còn có một đơn vị khác để tính khoảng cách. Có loại đơn vị nhỏ hơn năm ánh sáng, ví dụ đơn vị thiên văn. Một đơn vị thiên văn bằng khoảng cách bình quân từ Trái Đất đến Mặt Trời (149,6 triệu km) loại đơn vị này chủ yếu để tính khoảng cách giữa các thiên thể trong phạm vi hệ Mặt Trời.
Nguồn: Khoahoc